De educatieve leskist Verborgen Vondsten Villa Voerendaal heeft het afgelopen jaar een belangrijke rol gespeeld in de tentoonstellingen over de Romeinse villa’s in Limburg. Het begon in het Limburgs Museum, waar de afdeling educatie de kist gebruikte tijdens schoolbezoeken aan de tentoonstelling Romeinse Villa’s in Limburg. Toen de expositie vervolgens naar het Romeins Museum van Heerlen verhuisde, werd de leskist onderdeel van die tentoonstelling en werd deze regelmatig bemand door vrijwilligers van het Voerendaal-project. Hier delen zij hun ervaringen.
Presentatie van de leskist Verborgen Vondsten in het Romeins Museum Heerlen
Van 21 juni 2025 tot en met 4 januari 2026 is de expositie Romeinse Villa’s in Limburg te zien in het Romeinse Coriovallum, het hart van het Romeinse villalandschap van Zuid-Limburg. De expositie was eerder te bezoeken in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden en het Limburgs Museum in Venlo. Doordat het Romeins Museum (Thermenmuseum) momenteel wordt verbouwd, is de tentoonstelling te zien in De Vondst, waar ook het restauratieatelier van Restaura zich bevindt. In de gang naast dit atelier kunnen bezoekers kennis maken met de leskist Verborgen Vondsten van Villa Voerendaal. Naast de leskist staat een vitrine waarin originele vondsten en replica’s zijn uitgestald. Bezoekers kunnen de kist zelf bedienen, en op woensdagmiddag zijn vrijwilligers van Restaura aanwezig om uitleg te geven.
Een aantal keren heb ik zelf met veel plezier de leskist gepresenteerd aan bezoekers uit heel Nederland, maar ook uit het buitenland. Het was duidelijk dat de leskist van grote waarde was voor de expositie. Terwijl de expositie de welvaart van de Midden-Romeinse tijd toont, met de gebouwen, sieraden en luxe van die tijd, vertelt de leskist het verhaal van de ijzertijd tot de Frankische tijd. Bij de presentatie van de leskist werd veel aandacht besteed aan het werk van de restauratoren. Aangezien de kist zich naast het atelier van Restaura bevond en door een grote glazen pui het atelier en de daar uitgevoerde werkzaamheden te zien zijn konden we in detail ingaan op de werkzaamheden daar. Samen met de bezoekers bekeken we de vitrine van Restaura, waar verschillende objecten en films over het restauratieproces te zien waren. Het was ook bijzonder voor de bezoekers om de restauratoren aan het werk te zien. – Miriam Souren
De leskist bij de tentoonstelling Romeinse Villa’s
De leskist heeft een vaste plek binnen de expositie Romeinse Villa’s in Limburg die momenteel te bezoeken is in De Vondst. Bezoekers kunnen de diverse menu’s bekijken en de voorwerpen in de vitrine bewonderen, zowel originele als replica’s. De vrijwilligers staan op woensdagmiddag klaar om extra uitleg te geven. Hoewel het op sommige woensdagmiddagen rustig is, kunnen er ook drukke momenten zijn, waarbij we niet iedereen tegelijk kunnen helpen. De belangstelling is groot, vooral voor het Vrouwtje van Lottum een skelet van een middeleeuwse dame. Hoewel dit object niet Romeins is, heeft het een bijzonder verhaal dat bezoekers trekt. De voorwerpen in de leskist en de vitrine, zoals spijkers, mortel, dakpannen en munten, maken ook indruk. De bijbehorende video’s zijn eveneens een populair onderdeel.
Wat echter echt de meeste belangstelling trekt, is het restauratieatelier van Restaura dat door een grote glazen pui te zien is. Bezoekers stellen vaak talloze vragen over de 3D-printers, het boegbeeld zonder hoofd, en het restaureren van de objecten, zoals het puzzelen van een dienblad vol minuscule glasscherven. Hoeveel geduld is daarvoor nodig? Hoe wordt iemand restaurator? De vragen van bezoekers zijn eindeloos en het enthousiasme is altijd groot. – Ankie van den Berg-Hage
Verhalen en verbinding
Met veel plezier heb ik als vrijwilliger bij de leskist in het pop-up museum Romeinse Villa’s in Limburg gestaan. Mijn uitzicht op de ramen van het restauratieatelier van Restaura was iedere keer anders, vol beweging. Het was fascinerend om te zien hoe verschillende mensen, met verschillende karakters en vakgebieden, werkten aan oude en nieuwe projecten. De werkzaamheden aan objecten uit verschillende tijdperken, maar ook privébezit, maakten de sfeer heel dynamisch. Als oud-kunstenaar was ik enthousiast over de inkijk die ik kreeg in dit proces, een ervaring die me nog steeds inspireert.
De verbinding tussen het pop-up museum en het restauratieatelier was bijzonder. Het werd niet alleen gevoeld door bezoekers, maar ook gedeeld door archeologen die van overal in Nederland kwamen en die mijn enthousiasme deelden. De verbinding was een rode draad in mijn gesprekken met bezoekers van alle leeftijden, van archeologen tot leerlingen, van Nederlanders tot toeristen uit het buitenland. Ik loodste ze door de verschillende tijdlijnen en leerde zelf ook van hen.
Een bijzonder moment was toen een bezoeker uit Australië samen met zijn vrouw naar de tentoonstelling kwam. Hij vertelde dat zijn vader, een voormalig mijnwerker uit Heerlen, altijd had gesproken over de Romeinen die zijn geboortestad hadden ingenomen. Het was indrukwekkend om te zien hoe hij samen met zijn zoon terugkeerde naar zijn roots. Dit soort ontmoetingen maken het werk bij de leskist zo waardevol.
Ook het moment waarop het graf van de Romeinse legionair Flaccus werd opgegraven in december 2024, direct voor de deur van het restauratieatelier, was bijzonder. Flaccus werd gezien als een van de eerste inwoners van Coriovallum, en zijn graf uit de vroege 1e eeuw was een belangrijke ontdekking. Het was surrealistisch om te bedenken dat de resten van Flaccus, die ooit in het atelier werden bestudeerd, nu liggen te wachten op verdere restauratie. Dit soort gebeurtenissen gaf de tentoonstellingen een diepere betekenis.
De waarde van verbinding en beleving
De gesprekken die ik had met bezoekers over het belang van de restauratie en het behoud van objecten waren bijzonder waardevol. Van de jongste tot de oudste bezoeker werd vaak gesproken over de emotie die het werk met zich meebracht. Het aanraken van objecten, de tastbaarheid van geschiedenis, maakte de verbinding naar het ‘nu’ voelbaar. Een opmerkelijke opmerking kwam van een gymnasiast die zei dat ze niet naar musea zou gaan als alles daar replica’s zou zijn. Het was duidelijk dat de ervaring van het origineel essentieel is voor de beleving van geschiedenis.
Het was fantastisch om te zien hoe iedereen, van jong tot oud, met verschillende verhalen en perspectieven, de verbinding met de Romeinse geschiedenis ervaarde. Het werk dat wordt gedaan in het restauratieatelier is van onschatbare waarde, niet alleen voor de wetenschap, maar ook voor de mensen die het proces kunnen beleven. Het was voor mij een geweldige ervaring om telkens weer nieuwe verbindingen te leggen tussen het verleden en het heden. – Monique Trip
